Βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική
Περί νέας μεθόδου του κ. Χρήστου Χατζινικολάου
Άρθρο του κ. Χρήστου Χατζηνικολάου*, Επιτίμου Προέδρου Πανελληνίου Συνδέσμου Ιεροψαλτών και Ομοσπονδίας Συλλόγων Ιεροψαλτών Ελλάδος.
(Eφημερίδα «Ιεροψαλτικά νέα», Αρ. Φύλλου 351, Ιούλιος-Αύγουστος 2009)
Τον τελευταίο καιρό λέγονται και γράφονται πολλά σχετικά με τη μεταρρύθμιση των Τριών Διδασκάλων του 1814. Η αναλυτικότερη μουσική γραφή την οποία καθιέρωσαν ο Χρύσανθος, ο Γρηγόριος και ο Χουρμούζιος και κυρίως η κατάργηση πολλών σημαδοφώνων της παλαιότερης παρασημαντικής έδωσαν την αφορμή των εις βάρος τους επικρίσεων ελαχίστων μουσικοδιδασκάλων. Πρόκειται για τη μερίδα των ανθρώπων εκείνων οι οποίοι από ιδιοσυγκρασία αντιτίθενται και μεμψιμοιρούν με οποιαδήποτε αλλαγή, πολιτική, κοινωνική, εκπαιδευτική και θεωρούν ότι κάθε τι καινούργιο αποτελεί επικίνδυνη ακροβασία, η οποία θέτει σε δοκιμασία το συνεκτικό ιστό της Κοινωνίας και αλλοτριώνει το ύψος και το χαρακτήρα της εθνικής πολιτισμικής παραδόσεως και της τέχνης.
Οι αντιρρήσεις και οι επιφυλάξεις για την καθιέρωση του νέου συστήματος μουσικής γραφής και την ακρίβεια του εξηγητικού έργου των Τριών Διδασκάλων, που διατυπώθηκαν κατά καιρούς, αποδείχτηκαν τελικά αβάσιμες. Το έργο των Εξηγητών υπήρξε όντως μέγα και δικαίως ονομάστηκαν ευεργέται του Έθνους, διότι με το αναλυτικότερο σύστημα γραφής διευκόληναν πάρα πολύ τη διδασκαλία και την εκμάθηση της βυζαντινής μουσικής. Είναι σύνηθες οι μεταγενέστεροι να θεωρούν πάντοτε ότι η οποιαδήποτε αλλαγή συντελέστηκε πρόχειρα και «ελαφρά τη καρδία», γι’ αυτό και επιδίδονται στην ανακάλυψη και επισήμανση σφαλμάτων και παραλείψεων.
Το καθιερωθέν σύστημα γραφής , προήλθε μέσα από τα εκκλησιαστικά αναλόγια και επήγασε μέσα από πολλές προηγούμενες εξηγητικές προσπάθειες, αφού οι μεγάλοι μουσικοδιδάσκαλοι προς διευκόλυνση των μαθητών τους επινοούσαν ανέκαθεν εξηγήσεις, ιδίως των λεγομένων δεινών θέσεων και όσοι τη διδασκαλία της μουσικής στις πατριαρχικές Σχολές, που ιδρύονταν κατά καιρούς στην Κων/πολη, προσπαθούσαν να καταστήσουν προσιτότερη τη στενογραφική βυζαντινή παρασημαντική, αναλύοντας τις καταλήξεις και τις άχρονες υποστάσεις.
Αποκρυσταλλωμένη Ετερότητα
Αποκρυσταλλωμένη Ετερότητα
Απόστολος Ορτουλίδης*
Αυτό το οποίο χαρακτηρίζει εν πολλοίς τη σημερινή ελληνική κοινωνία, είναι ότι διέρχεται μία πολιτισμική κρίση εξαιτίας της οποίας βρίσκεται καθημερινά αντιμέτωπη με αδιέξοδες καταστάσεις. Ο λόγος αυτής της κρίσης δύναται να εξεταστεί μέσα από την ομαδοποίηση σε λαϊκό, εθνικό, κοινωνικό και δυστυχώς, θεσμικό επίπεδο που εντοπίζεται ανάμεσα σε εκείνους που έχουν γνώση του πολιτισμού και της σημασίας του και σε εκείνους που έχουν άγνοια της σπουδαίας αυτής παρακαταθήκης. Φυσικά, όλοι οι κατοικούντες και παροικούντες εν Ελλάδι σήμερα, τάσσονται είτε εκούσια είτε ακούσια υπέρ μίας από τις δύο ομάδες.
Όσον αφορά, αρχικά, αυτούς οι οποίοι έχουν γνώση πολιτισμού, συμπεραίνεται η ύπαρξη ενός διχασμού ανάμεσά τους. Ο διχασμός αυτός αφορά στο αν ο πολιτισμός σήμερα εξελίσσεται ή αλλοτριώνεται. Πάνω σε αυτό ας γίνουν οι εξής παρατηρήσεις: είναι γεγονός ότι σε κανένα σημείο της γης δεν παρατηρείται πολιτισμός ο οποίος να παραμένει στάσιμος, να μην διαφοροποιείται δηλαδή από εποχή σε εποχή. Μάλιστα, η ταχύτητα με την οποία πραγματοποιείται αυτή η διαφοροποίηση είναι πολύ μεγάλη. Ραγδαίες αλλαγές παρατηρούνται σε πολιτισμικό επίπεδο κυρίως σε ακμάζουσες κοινωνίες. Αυτό, με απλά λόγια, σημαίνει ότι οι διάφοροι πολιτισμοί παρουσιάζουν άλλες φορές λιγότερες και άλλες φορές περισσότερες διαφορές από προγενέστερες μορφές τους.
Βυζαντινή Μουσική, πλούτος ή κατάλοιπο; (!)
Βυζαντινή Μουσική, πλούτος ή κατάλοιπο; (!)
Ορτουλίδης Απόστολος*
Η Βυζαντινή Μουσική (ΒΜ) είναι η μουσική της Ρωμιοσύνης. Είναι η μουσική της Ανατολής και αποτελεί ένα ισχυρότατο κομμάτι παράδοσης που έχουμε ως Έλληνες. Πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουμε πολύ καλά πού αντανακλά αυτή η παράδοση σήμερα, πώς έφτασε στα χέρια μας και ποιά η στάση μας απέναντι στον πλούτο αυτόν που απειλήθηκε και απειλείται κατά συρροή. Προτού φτάσουμε όμως στο σήμερα, πρέπει να γνωρίσουμε το παρελθόν της μουσικής μας και να την αφουγκραστούμε.
Οι άνθρωποι, από την πρώτη στιγμή που βρέθηκαν στη γη, θέλησαν να εκφράσουν καθημερινά συναισθήματά τους μέσω ενός δημιουργικού τρόπου, που να τους ξελαφρώνει από τα βάρη της καθημερινότητας και τη μνήμη της επίκαιρης και πρόσκαιρης ζωής τους. Έτσι, επέλεξαν διάφορες τέχνες για να το πράξουν: την ποίηση, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τη μουσική, το χορό. Όμως η μουσική, πολύ περισσότερο από κάθε άλλη τέχνη, είχε το εξής χαρακτηριστικό: αντανακλούσε ισχυρότατα στην ψυχή τους, δημιουργούσε ποικίλα συναισθήματα και μπορούσε να σταθεί αποκούμπι της καθημερινότητας λόγω της μεγάλης χρηστικότητάς της. Δεν είναι, βέβαια, καθόλου τυχαίο το γεγονός, πως με καμία άλλη τέχνη δεν έρχεται ο άνθρωπος σε τόση τριβή στην καθημερινότητά του, όσο με τη μουσική.
Καθημερινή έκφραση συναισθημάτων, όμως, των ανθρώπων ειδικά των παλαιοτέρων ειδωλολατρικών κοινωνιών ήταν και η προσευχή σε οτιδήποτε Θείο. Μάλιστα, οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ακράδαντα πως οι τέχνες δεν είναι τίποτα άλλο παρά η έμπνευση που παρείχαν εκάστοτε οι θεότητες των τεχνών, γνωστές ως Μούσες (εξού και η Μουσική). Έτσι, με τον ίδιο τρόπο που υμνούσαν τον έρωτα, τα πλούτη, τη δόξα, την ανδρεία, την τιμή και πολλά άλλα, υμνούσαν και τα Θεία. Κάποτε, πέρασε από τη γη ο Χριστός, διδάσκοντας κάτι εντελώς νέο από αυτό που γνώριζαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής και όπως ήταν φυσικό ανέτρεψε κάθε παλαιό και δη ελλιπές στοιχείο θρησκειολογίας που επικρατούσε ως τότε. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Ομάδα Μελετών Ορθόδοξης Θεολογίας και Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής "Μέθεξις" 