Ι. Δαμαρλάκης: Δάσκαλε, αυτή τη στιγμή μας παρακολουθεί ένας κόσμος που μέσα σε αυτούς είναι ιερείς και ανώτεροι και κατώτεροι και ψάλται αλλά και απλός κόσμος. Έλεγα στις εκπομπές, ότι σήμερα, σε πολλούς τομείς αλλά κυρίως στη μουσική μας, δεν μπορούμε να διακρίνουμε έναν Ιάκωβο, έναν Πρίγγο, ένα Καραμάνη. Και θα ήθελα να ξεκινήσω από αυτή την ερώτηση. Πού οφείλεται αυτό Δάσκαλε;
Α. Καραμάνης: Είναι ότι πεθαίνουμε! Και η διαδοχή δεν ακολουθεί. Είναι λιγότεροι, όχι τόσο επιτυχείς. Πώς αλλιώς να το πούμε; Τι να κάνουμε; Από τον προηγούμενο αιώνα διαβάζουμε, το ίδιο θέμα συζητούσανε: όσο υπάρχουν οι παλιοί οι οποίοι σιγά σιγά χάνονται! Να προλάβουμε. Κι ακόμη ας διαβάσουμε τον Αριστόξενο, τι λέει για τότε; Ο Αριστόξενος. Πάλι το ίδιο Θέμα… Αυτό που με ρωτάς. Λέει ο Αριστόξενος: [Διαβάζει ένα απόσπασμα από το αρχαίο κείμενο του Αριστόξενου Ταραντίνου]. Από την αρχαιότητα μιλάν για τους εμπείρους. Αυτούς λένε ακούμε εμείς, διότι δεν είναι δυνατόν ο έμπειρος να ακούει φαύλα και να λέει ευ. Και οι Βυζαντινοί και οι του 19ου αιώνα αναφέρονται πως σιγά σιγά φεύγουν οι παλαιοί και επομένως τα παίρνουν μαζί τους. Αλλά και όταν έγραψα το έργο μου το επτάτομο, ένας Κωνσταντινοπολίτης διαβάζοντας το έργο είπε: Πω, πω! Τι έκανε ο άνθρωπος! Τι μπορούσαν να γράψουν οι δικοί μας και τα πήραν μαζί τους. Το ίδιο πρόβλημα που λες, υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει.
1. Σε καιρό ευνοίας σε επήκουσα και σε ημέρα σωτηρίας σ’ εβοήθησα», είπε ο Θεός δια του Ησαΐα (Ησ. 49,8). Καλό λοιπόν είναι να ειπώ σήμερα το αποστολικό εκείνο προς την αγάπη σας· «Ιδού καιρός εύνοιας, ιδού ημέρα σωτηρίας· ας απορρίψωμε λοιπόν τα έργα του σκότους και ας εκτελέσωμε τα έργα του φωτός, ας περιπατήσωμε με σεμνότητα, σαν σε ημέρα»(Β΄ Κορ. 6,2·Ρωμ. 13,12).
Διότι προσεγγίζει η ανάμνησις των σωτηριωδών παθημάτων του Χριστού και το νέο και μέγα και πνευματικό Πάσχα, το βραβείο της απαθείας, το προοίμιο του μέλλοντος αιώνος.
Και το προκηρύσσει ο· Λάζαρος που επανήλθε από τα βάραθρα του άδη, αφού αναστήθηκε από τους νεκρούς την τετάρτη ημέρα με μόνο τον λόγο και το πρόσταγμα του Θεού, που έχει την εξουσία ζωής και θανάτου, και προανυμνούν παιδιά και πλήθη λαού άκακα με την έμπνευση του θείου Πνεύματος αυτόν που λυτρώνει από τον θάνατο, που ανεβάζει τις ψυχές από τον άδη, που χαρίζει αΐδια ζωή στην ψυχή και το σώμα.
2. Αν λοιπόν κανείς θέλη ν’ αγαπά τη ζωή, να ιδή αγαθές ημέρες, ας φυλάττη την γλώσσα του από κακό και τα χείλη του ας μη προφέρουν δόλο· ας εκκλίνη από το κακό και ας πράττη το αγαθόΑ΄ Πέτρ. 3,10ε. · Ψαλμ. 33, 13-15). Κακό λοιπόν είναι η γαστριμαργία, η μέθη και η ασωτία- κακό είναι η φιλαργυρία, η πλεονεξία και η αδικία· κακό είναι η κενοδοξία, η θρασύτης και η υπερηφάνεια. Ας αποφύγη λοιπόν ο καθένας τέτοια κακά και ας επιτελή τα αγαθά. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Περί ανώτερης και κατώτερης θελήσεως κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη
Παπαδόπουλος Χριστόφορος*
Ο σκοπός της ύπαρξής μας, για μάς τους χριστιανούς, είναι η κατά χάρη ένωση με το Θεό. Και ειλικρινά η ζωή του ανθρώπου αποκτά νόημα πραγματικό όταν η ζωή του γίνει χριστοκεντρική. Αυτό γίνεται με την τήρηση των εντολών, οι οποίες, δοσμένες απ’ Αυτόν, είναι Άκτιστες ενέργειές Του και φανερώνουν πώς ο ίδιος ο Χριστός ζει. Έτσι κι εμείς καλούμαστε να οικειοποιηθούμε τον τρόπο της θείας ζωής, δηλαδή να τοποθετήσουμε τη στάση ζωής μας κατά μίμηση του Χριστού: «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ» (Α΄Κορινθ. 11,1). Αυτή η ένωση – ομοίωση με το Θεό, ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης μάς διδάσκει ότι επιτυγχάνεται όταν ο άνθρωπος αποκτήσει τη χριστιανική τελειότητα, δηλαδή να γίνει τέλειος στις ευαγγελικές αρετές όπως ο Θεός: «Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν» (Ματθ. 5,48).
Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται για την χριστιανική τελειότητα είναι η θέληση γι’ αυτήν. Να επιθυμεί δηλαδή ο άνθρωπος αυτή την τελειότητα με όλη του την ψυχή. Το πρόβλημα όμως είναι ότι μετά την πτώση ο άνθρωπος έχει μια τάση προς την αμαρτία, δηλαδή την απομάκρυνση και αποξένωση από το Θεό. Η θέλησή του είναι αδύναμη και όταν αυτός επιθυμεί κάτι, δεν καταλαβαίνει αν κινείται ή όχι με φίλαυτα κίνητρα και ιδιοτελείς προθέσεις που στο τέλος θα τον οδηγήσουν στην υποδούλωση των παθών του. Ο άνθρωπος αγαπάει αρρωστημένα τον εαυτό του και η θέλησή του κλίνει προς την ικανοποίηση της φιλαυτίας του, έτσι η τήρηση των εντολών τού φαίνεται δύσκολη επειδή τού ζητούν να βγει από αυτή. Αντιλαμβάνεται τις εντολές ως έξωθεν επιβαλλόμενες, ως κάτι εντελώς ξένο απ’ αυτόν, που του περιορίζουν την ελευθερία. Στην πραγματικότητα όμως η τήρησή τους είναι αυτό που θα επαληθεύσει και θα καταξιώσει τη φύση του, την ελευθερία του, το λόγο ύπαρξής του. Γιατί στο πρόσωπο του Θεανθρώπου Χριστού φανερώνεται η ανθρώπινη φύση όπως αυτή θα έπρεπε να είναι στη τελειότητά της. Ο Χριστός φανερώνει σε μας το Θεό ως άνθρωπο και τον άνθρωπο ως Θεό. Αυτή είναι η καταξίωση του ανθρώπου, να γίνει κατά χάριν θεάνθρωπος.
Η θέληση του πεσμένου ανθρώπου, λοιπόν, κλίνει προς την αγάπη του εαυτού του και μόνο. Γι αυτό το λόγο ο Άγιος Νικόδημος τονίζει ότι η τελειότητα βρίσκεται στην επίγνωση της αγαθότητας και μεγαλειότητας του Θεού και της δικής μας μηδαμινότητας και κλίσεως σε κάθε κακό. Στην αποστροφή κάθε δικού μας θελήματος και τέλειας υπακοής στο Θείο θέλημα. Αυτό όμως δεν γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά χρειάζεται αγώνας και μάλιστα όπως ο Άγιος το ονομάζει, αόρατο πόλεμο. Είναι αόρατος γιατί διεξάγεται μέσα μας και είναι ο δυσκολότερος πόλεμος, διότι πολεμούμε κατά του φίλαυτου εαυτού μας, τα πάθη του και τις ασθένειές του, που δεν αναγνωρίζει και δεν αγαπά κανέναν εκτός από τον εαυτό του. Αυτή είναι η κατάσταση της αμαρτίας που επιφέρει το θάνατο, γι αυτό ο σκοπός του πολέμου αυτού είναι να νικήσουμε την αμαρτία μέσα μας, να οδηγηθούμε προς τη ζωή και να ενωθούμε με το Θεό και τον πλησίον.
Εδώ μάς διδάσκει ο Άγιος Νικόδημος ότι σ’ αυτό τον πόλεμο υπάρχουν μέσα μας δύο θελήσεις, αντίθετες μεταξύ τους. α) Του λογικού, ή αλλιώς ανώτερη και λογική θέληση. Και β) της αισθήσεως, ή αλλιώς κατώτερη και αισθητική ή παράλογη θέληση. Λέγονται λογική και παράλογη διότι η μεν λογική καταφάσκει στο λόγο της υπάρξεώς μας, που όπως αναφέρθηκε είναι η ένωση μετά του Θεού, ενώ η δε λέγεται παράλογη διότι αρνείται αυτό το λόγο. Η ανώτερη, θα λέγαμε, είναι η αγαθή προαίρεση, με την οποία επιθυμούμε όλα τα καλά και η κατώτερη είναι η επιθυμία της σαρκός, με την οποία αμαρτάνουμε και επιθυμούμε όλα τα κακά. Ο αγώνας μας είναι να μην αφήνουμε την ανώτερη και λογική να υποδουλώνεται στην κατώτερη και παράλογη. Αυτό επιτυγχάνεται παραδίδοντας τον εαυτό μας στη θέληση του Θεού, η οποία οδηγεί τον άνθρωπο στην πραγματική ελευθερία, στην όντως ζωή, στη ζωή του Θεού, ενώ η κατώτερη θέληση οδηγεί τον άνθρωπο στην υποδούλωση στα πάθη του και ουσιαστικά στο θάνατο. Έτσι κι εμείς οι χριστιανοί καλούμαστε να κάνουμε μία επιλογή ανάμεσα στο θάνατο και τη ζωή.
Ο Άγιος Νικόδημος μάς δίνει κάποιες πρακτικές συμβουλές για το τί πρέπει να κάνουμε όταν μας πολεμάει η παράλογη και κατώτερη θέληση των αισθήσεων. Το κυριότερο είναι να αντιστεκόμαστε με όλη μας τη δύναμη, ώστε να μη συγκατατεθεί η ανώτερη θέληση στην παράλογη επιθυμία. Αλλά ακόμη κι αν φαίνεται ότι η ανώτερη θέληση νικήθηκε από την κατώτερη (ότι συγκατατέθηκε) και νομίζουμε ότι δεν μπορεί να αντισταθεί καθόλου στην παράλογη επιθυμία, πάλι να παραμείνουμε σταθεροί και να μην εγκαταλείψουμε τον πόλεμο, γιατί θεωρούμαστε νικητές εφόσον δεν βλέπουμε καθαρά τον εαυτό μας νικημένο. Επίσης αν αυτή δεν θέλει (η ανώτερη θέληση) δεν μπορεί με κανένα τρόπο να πιεσθεί και να συγκατατεθεί στην κατώτερη. Γιατί ο Θεός χάρισε τόση ελευθερία και δύναμη στην προαίρεσή μας (όντας ο άνθρωπος εικόνα Του), ώστε ακόμη κι αν όλες οι αισθήσεις και όλοι οι δαίμονες και όλος ο κόσμος μαζί οπλισθούν εναντίον μας και μάς πολεμούν δυνατά, μπορούμε με κάθε ελευθερία να τα περιφρονήσουμε όλα.
Εάν όμως κάποια φορά (λέει ο Άγιος) οι νοητοί εχθροί και η παράλογή μας επιθυμία μάς πολεμούν τόσο δυνατά και μάς καταπιέζουν, ώστε αποδυναμωμένοι να μην μπορούμε να κάνουμε κανένα έργο πνευματικό, και πάλι να μη δειλιάσουμε ούτε σ’ αυτή την περίπτωση, ούτε να ρίξουμε στη γη τα όπλα και υποχωρήσουμε απ’ τον πόλεμο, γιατί ο Κύριος είναι πάντα στο πλευρό μας: «Κύριος φωτισμός μου καὶ σωτήρ μου· τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος ὑπερασπιστὴς τῆς ζωῆς μου· ἀπὸ τίνος δειλιάσω;» (Ψαλμ. 26,1). Όπως ο πολεμιστής που δεν μπορεί να χτυπήσει τον εχθρό του κατ’ ευθείαν, τον χτυπάει στα πλάγια για να κερδίσει χρόνο και όταν μπορέσει τον χτυπάει και κατ’ ευθείαν. Έτσι να κάνουμε κι εμείς, να συγκεντρώσουμε τους λογισμούς μας στον εαυτό μας και να σκεφτούμε ότι είμαστε μηδέν και δεν έχουμε καμία δύναμη από μόνοι μας. Έτσι να καταφύγουμε στον παντοδύναμο Θεό και να τον καλέσουμε με θερμή ελπίδα και δάκρυα εναντίον στο πάθος που μας πολεμά λέγοντας: «Δίκασον, Κύριε, τοὺς ἀδικοῦντάς με, πολέμησον τοὺς πολεμοῦντάς με. ἐπιλαβοῦὅπλου καὶ θυρεοῦ καὶἀνάστηθι εἰς τὴν βοήθειάν μου» (Ψαλμ. 34,1). Να παρακαλέσουμε δηλαδή τον Κύριο να πολεμήσει Αυτός για εμάς, εφόσον αισθανόμαστε πολύ αδύναμοι, γιατί ο Θεός θέλει περισσότερο να νικήσουμε παρά ο πονηρός να χάσουμε.
Αξιοσημείωτες είναι κάποιες σκέψεις που μάς παροτρύνει ο Άγιος να κάνουμε για να βοηθήσουμε αυτή την αδυναμία της θελήσεώς μας όταν αντιμετωπίζουμε κάποια παρόμοια θλίψη ή δοκιμασία και αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να την υπομείνουμε και μπορεί να παραδοθούμε στην κατώτερη θέληση:
Να σκεφτούμε ότι μάς αξίζει να υποφέρουμε αυτή τη δοκιμασία, γιατί εμείς εξ’ αρχής δώσαμε αφορμή γι’ αυτήν και δικαίως μάς πονάει εκείνη η πληγή, την οποία με τα ίδια μας τα χέρια ανοίξαμε.
Αν και πάλι δεν έχουμε κανένα φταίξιμο στη δοκιμασία αυτή, να σκεφτούμε ότι η αγαθότητα του Θεού μάς ελέησε να δοκιμαζόμαστε για τα άλλα αναρίθμητα σφάλματά μας έτσι ώστε να μη βασανισθούμε αιώνια, αλλά να περάσουμε εδώ προσωρινές δοκιμασίες. Έτσι να την δεχτούμε με χαρά και ευχαριστία.
Να σκεφτούμε ότι στη βασιλεία των ουρανών δεν μπαίνει κανείς με άλλο τρόπο, παρά μέσα από τη στενή πύλη των δοκιμασιών και των θλίψεων. Να σκεφτούμε τους Αγίους και τα σκληρά βάσανα που υπέμειναν για χάρη του Χριστού. Και κυρίως να σκεφτούμε τα πάθη του Κυρίου, που υπέφερε αδίκως και χωρίς να φταίει σε τίποτα, αλλά για να αγιάσει εμάς τους αχάριστους και αγνώμονες.
Τέλος να σκεφτούμε ότι αυτή η δοκιμασία ή θλίψη που υποφέρουμε είναι σύμφωνη με το θέλημα του Θεού, ο οποίος από την πολύ αγάπη που μάς έχει, χαίρεται να μάς βλέπει να αγωνιζόμαστε για χάρη Του. Έτσι κι εμείς για να ανταποκριθούμε στην αγάπη Του, ας υπομένουμε τις θλίψεις και τις δοκιμασίες δοξάζοντάς Τον. Απ’ αυτό φαίνεται ότι ακόμη και σε σκληρά βασανιστήρια αγαπάμε το θέλημά Του, για το οποίο και κοντά στο οποίο κάθε τι το πικρό φαίνεται γλυκό.
Έτσι λοιπόν καλούμαστε να θέσουμε ως κέντρο της ζωής μας το θέλημα του Θεού ή το αμαρτωλό και παράλογο δικό μας. Όταν θέτουμε το δικό μας, δηλαδή την ικανοποίηση της φιλαυτίας μας, γινόμαστε όλο και περισσότερο δυστυχισμένοι, πεπερασμένοι και θνητοί. Όταν όμως θέτουμε ως κέντρο της ζωής μας το θέλημα του Θεού, γινόμαστε όλο και περισσότερο ευτυχισμένοι, αιώνιοι και αθάνατοι. Ο Ίδιος ο Χριστός, ο Υιός και Λόγος του Θεού, έγινε άνθρωπος για να κάνει τον άνθρωπο θεό. Αυτός ο Θεάνθρωπος Χριστός, ως κατά φύσιν Υιός του Θεού Πατρός, μάς καλεί να γίνουμε κι εμείς παιδιά Του εν Αγίω Πνεύματι, ή αλλιώς μάς προτείνει να γίνουμε θεάνθρωποι κατά χάριν και κατά την ορολογία του Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, να χριστοποιηθούμε!
Υπάρχουν μερικά θαλάσσια μέρη που τρέφουν μεγάλα κητώδη θηρία. Όσοι λοιπόν πλέουν σ’ αυτά τα μέρη κρεμούν κώδωνες στα πλευρά των πλοίων, ώστε τα θηρία τρομαγμένα από τον ήχο τους να φεύγουν.Και του δικού μας βίου η θάλασσα τρέφει πολλά και φοβερώτερα θηρία, τα πονηρά πάθη δηλαδή και τους εφόρους των παθών δαίμονες που είναι πονηρότεροι. Επιπλέει σ’ αυτή τη θάλασσα σαν πλοίο η Εκκλησία του Θεού κι’ αντί για κώδωνες έχει τους πνευματικούς διδασκάλους, ώστε με τον ιερό ήχο της διδασκαλίας τούτων ν’ απομακρύνη τα νοητά θηρία. Αυτό προφανώς προτυπώνοντας η στολή του Ααρών, είχε ευήχους κώδωνες ραμμένους στα άκρα της και σύμφωνα με τα θέσμια έπρεπε ν’ ακούεται η φωνή τους, όταν ελειτουργούσε ο Ααρών.
Εμείς δε, μεταφέροντας καλώς το γράμμα στο πνεύμα, ας ηχήσωμε τώρα σε σας πνευματικώς, και μάλιστα κατά τον καιρό της νηστείας, οπότε επιτίθενται αγρίως φανερά και αφανή θηρία· φανερά μεν η γαστριμαργία, η μέθη και τα παρόμοια, άλλα δε αφανώς ενεδρεύοντα, η κενοδοξία και η υπερηφάνεια, η υπεροψία και η υπόκρισις. Ο ίδιος δε ήχος είναι και φυγαδευτήριο των τοιούτων θηρίων και φυλακτήριο των ασκούντων τη νηστεία.
Τον τελευταίο καιρό λέγονται και γράφονται πολλά σχετικά με τη μεταρρύθμιση των Τριών Διδασκάλων του 1814. Η αναλυτικότερη μουσική γραφή την οποία καθιέρωσαν ο Χρύσανθος, ο Γρηγόριος και ο Χουρμούζιος και κυρίως η κατάργηση πολλών σημαδοφώνων της παλαιότερης παρασημαντικής έδωσαν την αφορμή των εις βάρος τους επικρίσεων ελαχίστων μουσικοδιδασκάλων. Πρόκειται για τη μερίδα των ανθρώπων εκείνων οι οποίοι από ιδιοσυγκρασία αντιτίθενται και μεμψιμοιρούν με οποιαδήποτε αλλαγή, πολιτική, κοινωνική, εκπαιδευτική και θεωρούν ότι κάθε τι καινούργιο αποτελεί επικίνδυνη ακροβασία, η οποία θέτει σε δοκιμασία το συνεκτικό ιστό της Κοινωνίας και αλλοτριώνει το ύψος και το χαρακτήρα της εθνικής πολιτισμικής παραδόσεως και της τέχνης.
Οι αντιρρήσεις και οι επιφυλάξεις για την καθιέρωση του νέου συστήματος μουσικής γραφής και την ακρίβεια του εξηγητικού έργου των Τριών Διδασκάλων, που διατυπώθηκαν κατά καιρούς, αποδείχτηκαν τελικά αβάσιμες. Το έργο των Εξηγητών υπήρξε όντως μέγα και δικαίως ονομάστηκαν ευεργέται του Έθνους, διότι με το αναλυτικότερο σύστημα γραφής διευκόληναν πάρα πολύ τη διδασκαλία και την εκμάθηση της βυζαντινής μουσικής. Είναι σύνηθες οι μεταγενέστεροι να θεωρούν πάντοτε ότι η οποιαδήποτε αλλαγή συντελέστηκε πρόχειρα και «ελαφρά τη καρδία», γι’ αυτό και επιδίδονται στην ανακάλυψη και επισήμανση σφαλμάτων και παραλείψεων.
Το καθιερωθέν σύστημα γραφής , προήλθε μέσα από τα εκκλησιαστικά αναλόγια και επήγασε μέσα από πολλές προηγούμενες εξηγητικές προσπάθειες, αφού οι μεγάλοι μουσικοδιδάσκαλοι προς διευκόλυνση των μαθητών τους επινοούσαν ανέκαθεν εξηγήσεις, ιδίως των λεγομένων δεινών θέσεων και όσοι τη διδασκαλία της μουσικής στις πατριαρχικές Σχολές, που ιδρύονταν κατά καιρούς στην Κων/πολη, προσπαθούσαν να καταστήσουν προσιτότερη τη στενογραφική βυζαντινή παρασημαντική, αναλύοντας τις καταλήξεις και τις άχρονες υποστάσεις.
Γενηθήτω φως· και εγένετο φως. Το πρώτο φως στην Αγία Γραφή & την Επιστήμη
Σταύρου Καλαντζάκη
«Γενηθήτω φως»
Η πρώτη ημέρα του δημιουργικού έργου του Θεού εγκαινιάζεται με τη δημιουργία του φωτός διά του λόγου του. Το φως ήταν φυσικό και απαραίτητο να προηγηθεί των λοιπών δημιουργημάτων, γιατί η ύπαρξη του θα αποτελούσε προυπόθεση γι΄αυτά. Έτσι ολόκληρη η θεία δημιουργία λαμβάνει χώρα στο φως.
Ο απόλυτος έλεγχος του Θεού πάνω στον κόσμο καθίστατε ήδη φανερός από τη λιτή, λακωνική δημιουργική εντολή «γενηθήτω φως». Η προστακτική «γενηθήτω», όπως η έννοια του ρ. γίγνομαι ( είμαι, υπάρχω) δηλώνει, καλεί το φως να λάβει ύπαρξη, ν΄αποκτήσει υπόσταση. Ο Θεός προστάζει, όχι βέβαια χρησιμοποιώντας τη φωνή του, κατά τις ανθρώπινες αναλογίες, αλλά κινούμενος καθαρά από εσωτερική διάθεση και επιθυμία. «Ο Θεός ου δείται φωνής, αρκούσης αυτώ τής βουλήσεως» (102).
Το πρόσταγμα του δεν είναι ο θείος λόγος, που «εκπέμπεται» διά του φωνητικού οργάνου, ερμηνεύουν οι πατέρες, αλλά το θείο θέλημα (103). Το πρόσταγμά του δεν είναι ο θείος λόγος, που «εκπέμπεται» διά του φωνητικού οργάνου, ερμηνεύουν οι πατέρες, αλλά το θείο θέλημα. Το πρόσταγμα αυτό προυποθέτει τη δύναμη του και αντικατοπτρίζει ουσιαστικά το δημιουργικό του έργο «το πρόσταγμα έργον ην» (104).
και θα καταξιώσει τη φύση του, την ελευθερία του, το λόγο ύπαρξής του. Γιατί στο πρόσωπο του Θεανθρώπου Χριστού φανερώνεται η ανθρώπινη φύση όπως αυτή θα έπρεπε να είναι στη τελειότητά της. Ο Χριστός φανερώνει σε μας το Θεό ως άνθρωπο και τον άνθρωπο ως Θεό. Αυτή είναι η καταξίωση του ανθρώπου, να γίνει κατά χάριν θεάνθρωπος.
μπορεί να παραδοθούμε στην κατώτερη θέληση:
Ομάδα Μελετών Ορθόδοξης Θεολογίας και Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής "Μέθεξις" 